REVISTA BIBLIOGRÁFICA DE GEOGRAFÍA Y CIENCIAS SOCIALES (Serie documental de Geo Crítica) Universidad de Barcelona ISSN: 1138-9796. Depósito Legal: B. 21.742-98 Vol. X, nº 605, 30 de septiembre de 2005 |
EURO-REXIÓNS E CIDADANÍA NO NOROESTE PENINSULAR
Palabras-chave: Eixo Atlántico, Rede de cooperación europea, Planeamento rexional, Desenvolvemento local
Palabras clave: Eje Atlántico, red de cooperación europea, planeamiento regional, desarrollo local
Key words: Atlantic Axis, Cooperation European net, Regional Planning, Local Development
Índice
1ª Parte: O marco europeo e a Eurorexion
2ª Parte: Índice dos libros
Coclusions e propostas
En anteriores números desta mesma revista electrónica1 xa tivemos ocasión de comprobar os proxectos territoriais que aparecen no noroeste peninsular, en especial a partir do pacto asinado por 13 municipios de Galiza e Norte de Portugal no ano 1992 e ampliado a 18 no ano 1997 (ver mapa 1). Deste xeito o lector puido comprobar como existía un proxecto desde o poder local para artellar desde as áreas urbanas ao resto do territorio. Un proxecto económico e territorial que se presentaba na acta fundacional como unha estratexia que permitirá facer fronte ao enorme potencial urbano que se estaba a desenvolver na Europa central e occidental, en especial no espazo denominado como banda azul, pero tamén como a resposta da Europa dos cidadáns, nun claro obxectivo de engaiolar aos veciños dos municipios co proxecto das institucións de seu2.
O asunto máis relevante consiste
en avaliar até que punto un proxecto político e institucional
é quen de chegar até as expectativas e intereses dos cidadáns.
A este respecto cómpre considerar dous aspectos fundamentais que
se encadran nas coordenadas do coñecemento histórico. Referímonos
ás ligazóns existentes nas áreas transfronteirizas
entre Galiza e Norte de Portugal e, máis en concreto, entre institucións
de Vigo e O Porto nos anos iniciais do século XX: sociedades
excursionistas de Barcelos, O Porto, Viana e Vigo, asociacións proletarias
de Vigo e do Porto, Cámaras de Comercio dunha e outra banda do río
Miño3.
E pola outra, a aprobación das estratexias do Eixo Atlántico,
o que a través de estudos e informes pretende realizar unha diagnose
rigorosa dos problemas coincidentes das trece cidades que empezaban unha
andaina común en 1992, logo ampliada a 18 municipios. Isto deu lugar
á aprobación dun plano estratéxico en 1994, que se
revisou no ano 2005, como imos resumir nas liñas seguintes, e que
nos servirá para avaliar cales son as expectativas do poder político
europeo e local respecto á ordenación territorial e ao desenvolvemento
social e económico contando coa participación cidadá.
Neste senso os trece alcaldes e presidentes das cámaras municipais representaron nese intre os intereses concretos dun espazo moi limitado superficialmente, pero moi densamente poboado. Ademais teñen a intelixencia de espallar o seu protagonismo cara aos outros territorios próximos, procurando que o Plano Estratéxico poida ser entendido como un programa de desenvolvemento territorial para todo o noroeste peninsular. Aquí reside, no meu xuízo, unha das principais premisas deste pacto local, que está a provocar unha estreita relación coas autoridades rexionais portuguesas e autonómicas galegas, de tal xeito que como podemos ver nas súas publicacións (dispoñibles na páxina web www.eixoatlantico.com) existiu unha colaboración moi estreita entre as diferentes institucións das diferentes escalas de xestión territorial.
Significa isto que o Eixo Atlántico é unha realidade asumida no funcionamento da xestión municipal e na percepción das e dos veciños? Non podemos responder afirmativamente a esta primeira cuestión, pois como mostra Raul Marques no seu estudo sobre as institucións municipais aínda existe un escaso coñecemento, sobre todo en Galiza, respecto dos poderes locais, que son percibidos como xestores distantes das preocupacións dos veciños5. Máis ben apuntamos a hipótese de considerar o Eixo Atlántico como unha institución que nace como resposta dos autarcas locais, especialmente os de Vigo e do Porto, ao funcionamento da Comunidade de Trabalho Galiza-Norte de Portugal, nacida un ano antes ao abeiro da política rexional da Unión Europea. Unha diferenciación de estratexias que acabarán por cohesionarse nun mesmo marco de funcionamento no ano 2000. O reto fundamental que aparece en ambas as dúas institucións é responder ás demandas sociais e facer fronte ás esixencias dos políticos locais, que non queren delegar competencias nun marco eurorrexional ou supramunicipal que pode limitar a súa capacidade de acción. Neste senso estamos nun problema moi semellante ao que se rexistrou noutros momentos históricos (organización provincial, as autonomías) onde un novo marco administrativo territorial impoñíase a outro anterior.
Se no ano 1991 constituíuse a Comunidade de Traballo Galiza-Norte de Portugal, impulsada pola Xunta de Galiza e a Comissão de Coordinação da Região Norte de Portugal, un ano despois produciuse a declaración oficial (abril de 1992 no Porto) da constitución dunha entidade privada: O Eixo Atlántico. Agrupaba a trece cidades-municipios de Galiza e Norte de Portugal6, que formalizan o seu pacto o 28 de setembro dese mesmo ano na cidade de Viana do Castelo.
Este convenio de colaboración de trece cidades, logo dezaoito7, ten o seu fundamento legal no Convenio Marco de Cooperación Transfronteirizo entre comunidades e autoridades territoriais, publicado no Diario Oficial das Comunidades Europeas do 18 de outubro de 1990. En consecuencia, un mesmo marco legal para favorecer as relacións entre territorios de dous estados diferentes, pero que formaban parte da Comunidade Europea desde 1986. O seu pulo corresponde cunha estratexia rexional europea, do Consello de Rexións e Municipios de Europa (CRME), que deu lugar a un inzamento no número de municipios que estaban irmanados. Un feito salientábel para o Eixo será o Protocolo de Integración do Eixo Atlántico na Comunidade de Traballo Galiza-Norte de Portugal, asinado o 28 de xuño de 20008, pois facilitaba a cooperación de dúas institucións con coincidencias no seus programas de actuación.
Os procesos de ensarillamento da poboación nun territorio de seu dependen en gran medida dos proxectos sociais, polo mesmo, das relacións de poder dun grupo hexemónico sobre o resto da colectividade. Asemade as condicións ambientais, as tradicións culturais e os niveis de desenvolvemento técnico determinan a funcionalidade do territorio. A clase dirixente europea vai impulsar un proxecto de ordenamento territorial que favorece o ensarillamento dos territorios no mercado global. A este respecto os Fondos Europeos de Cohesión teñen facilitado a redución das diferenzas territoriais entre os territorios que conformaron a Unión Europea no Tratado de Maastricht no ano 1992.
O Tratado da Unión no artigo 159 estabelece a necesidade de presentar cada tres anos un relatorio sobre os progresos na política de cohesión territorial. Sobre este principio legal realizouse o primeiro relatorio no ano 1996, que deu lugar á Axenda 2000 que xa prevía o horizonte dunha ampliación da U.E. No segundo relatorio de xaneiro de 2001 a Comisión Europea constata a redución das desigualdades entre os 15 estados da Unión (os tres máis pobres, España, Portugal e Grecia pasan do 68% sobre a media do PIB europeo no ano 1988 ata o 79% no ano 1999), pero as diferenzas entre as rexións non se reducen na mesma porcentaxe e mesmo aumentan as que se dan no interior das rexións. Neste contexto europeo é onde debemos englobar o nacemento e primeiros pasos do Eixo Atlántico, ao se producir no contexto da Europa das rexións e das cidades, ou sexa aló onde son máis visíbeis as desigualdades.
Unha euro-rexión e un eixo de cidades
En consecuencia, a altura de 2004 temos unha eurorrexión de medio centenar de km2 (décima parte da península Ibérica) que agocha no seu interior a máis de seis millóns de habitantes, o que resulta unha densidade media superior á ibérica, cunha paisaxe rural característica. E no cerne desta eurorrexión aparece un pacto intermunicipal que actúa como fulcro da dinámica social e económica desde as cidades. Un pacto que representa a unha terceira parte da poboación eurorrexional e cunha superficie que escasamente chega ao 9 por cento do total. Isto é, un espazo máis denso, economicamente diversificado e dinámico, socialmente contrastado e politicamente máis complexo, pois require do esforzo conxunto e complementario dos dezaoito municipios, unha organización administrativa que nos retrotrae ao primeiro terzo do século XIX para facer fronte aos retos do século XXI.
-Cooperación para o desenvolvemento do cluster automóvel9 establecida entre o Centro Tecnolóxico de Automoción de Galiza (CTAG) e o Centro de Excelência e Inovação Industria Automóvel (CEIIA) para explorar complementariedades nun sector cun produto global que poderá ter um efecto de fulcro no desenvolvemento eurorrexional10;
-Cooperación transfronteiriza para a consolidación de empresas na Galiza e Norte de Portugal (proxecto CONSOLIDA – INTERREG IIIA) estabelecida entre CEEI Galiza SA; Consorcio da Zona Franca de Vigo; Unrisco Galiza, SCR; Bic Minho; Idite Minho. Proxecto que pretende incrementar a información sobre oportunidades existentes na eurorrexión, mellorar o coñecemento da realidade económica da Galiza e Norte de Portugal, así como fortalecer as estruturas de xestión de novas empresas e facilitar a asistencia técnica e a implementación de instrumentos para optimizar as competencias profesionais dos cadros directivos;
-Proxecto MRI – Mobilizar a Região para a Inovação (INTERREG IIIA) para desenvolver un ambiente favorábel á innovación eurrorexional a través da promoción da innovación e dos niveis de desenvolvemento tecnolóxico das actividades das empresas e infra-estruturas tecnolóxicas rexionais;
-Proxecto CIC-COMMERCE (INTERREG IIIA) para promover a adopción das TIC (Tecnoloxias da Información e da Comunicación) no comercio polo míudo;
-Proxecto CASTRENOR - Cultura Castrexa no Noroeste Peninsular (INTERREG IIIA) estabelecido entre a Universidade do Minho e a Xunta de Galiza - Consellaría de Cultura, Comunicación Social e Turismo, con vistas a crear unha rede temática para a promoción da arqueoloxia castrexa, así como potenciar e valorizar o patrimonio arqueolóxico, desenvolvendo unha ruta da cultura castrexa de cariz transfronteirizo, fomentando dinámicas culturais entre o Vale do Ave e a Galiza no dominio da valorización do patrimonio arqueolóxico, etc.;
Para alén dos exemplos anteriormente referidos, aínda existe a posibilidade mal explorada das colaboracións para o desenvolvemento rural no ámbito da Iniciativa Comunitária LEADER + (vector 2 – cooperación transnacional) para promoveren conxuntamente diferentes produtos da terra, itinerarios turísticos, gastronomía, utilización das TIC na desconcentración de tarefas e na promoción do teletraballo, etc. Unha panoplia de medidas ás que habería que engadir a candidatura que promoven algunhas institucións locais, culturais e sociais, para que Galiza e Norte de Portugal poidan ser a través da cultura popular un fito relevante como Patrimonio Inmaterial da Humanidade11.
As directrices políticas da Unión Europea nos Estudos Estratéxicos
No ano 1994, cando comezaba a súa andaina o Eixo Atlántico, constituído había dous anos por trece municipios de Galiza e Norte de Portugal, elaborouse o Primeiro Estudo Estratéxico, realizado baixo a dirección de Quaternaire (en Portugal) e Oficina de Planeamento en Galiza. O estudo presentado no ano 1995, foi debatido por unha morea de axentes políticos, económicos e sociais e posteriormente editado case na súa totalidade. Os seus obxectivos apuntaban á necesidade de xerar un espazo político urbano e unhas infraestruturas que permitisen relacionarse os cidadáns do Eixo dentro dun modelo urbano rexido por actividades terciarias e por unha oferta do ensino superior.
Sobre este documento inicial leváronse a cabo novos estudos complementarios, ben desde as entidades locais, que no ano 1997 xa foron 18 municipios, ou desde as institucións autonómicas e rexionais. De feito a Comunidade de Traballo Galiza-Norte de Portugal, constituída en outubro de 1991, presentou e desenvolveu abondosos programas de actuación que incidían sobre as áreas de influencia das grandes cidades.
Chegados á altura do ano 2002 observouse que moitos dos proxectos previstos nos Primeiros Estudos Estratéxicos xa estaban realizados, mentres que xurdían novas necesidades ante o aumento do proceso de globalización e co obxectivo de non perder peso competitivo na Europa dos 25 erstados que se albeira para o mes de maio do 2004. A oportunidade de crear unha complementariedade entre os diversos espazos que conforman a eurorrexión do noroeste peninsular ten un fulcro significativo no Pacto Local do Eixo Atlántico, pois as cidades sempre constituíron as vangardas do dinamismo económico, social e cultural de calquera espazo xeográfico máis amplo.
Polo mesmo e considerando as directrices políticas que xorden de instancias superiores (Unión Europea, gobernos de España e Portugal, Xunta de Galiza e Comissão de Coordenação e Desenvolvemento Regional da Região Norte de Portugal) parece oportuna a revisión do planeamento que se realizou hai case dez anos. En especial debemos ter en conta as políticas rexionais europeas, e máis concretamente as que afectan aos períodos 2000-2006 e 2007-2013.
Así para
o período do inicio do milenio apúntase estratexicamente
tres tipos de actuacións: en primeiro lugar desenvolver as condicións
para o crecemento do emprego no seo da competitividade rexional; en segundo
lugar unha política de creación de emprego que implique a
loita contra da exclusión social e, por último, un desenvolvemento
urbano e rural que favoreza un ordenamento territorial equilibrado. Na
Unión dos Quince as prioridades radicaban na coexistencia dun crecemento
do emprego e da actividade económica cunha política de cohesión
territorial, de tal xeito que as prioridades territoriais aparecen máis
marcadas cás sociais. O cadro 1 recolle as prioridades estratéxicas
dos dous sexenios que inician o século XXI
|
|
|
Prioridades
Estratéxicas
|
1.Competitividade
rexional
2.Estratexia
para emprego
3.Desenvolvemento
rural e urbano integrado
|
1.Desenvolvemento
sustentábel
2.
Cidadanía europea: liberdade, xustiza, acceso aos bens
3.
Competitividade a escala mundial
|
Principios
fundamentais
|
Desenvolvemento
sustentábel
Igualdade de oportunidades |
Principios
de gobernanza
Crecemento
da riqueza
Papel no escenario mundial |
Os principios básicos que
inspiraban estas directrices publicadas pola Comisión o día
22 de setembro de 1999 insistían en dous puntos esenciais: o desenvolvemento
sustentábel e a igualdade de oportunidades, co obxectivo de incorporar
á poboación activa as mulleres e os inmigrantes. Xunto a
estes dous principios transversais aparece outro que vai ser un dos eixos
do próximo sexenio: a cooperación centralizada, eficaz e
ampla, co obxectivo de lograr aumentar as sinerxias derivadas da mellora
das competencias nun sistema de cooperación. Este aspecto parece
fundamental cando estudamos o Eixo Atlántico, pois se no caso da
U.E. procúrase crear unha cohesión territorial de 15 estados
para competir no mercado global, no caso da eurorrexión vaise pretender
que os 18 municipios teñan a capacidade de artellar un espazo xeográfico
de 50.835 km2 ocupado por máis de seis millóns de persoas.
Un territorio eurorrexional onde se aprecia unha desigualdade nas densidades
a favor do litoral (ver mapa 2) como consecuencia do proceso de industrialización
e urbanización que é máis intenso no litoral, que
aproveitou as vantaxes do comercio marítimo e da pesca.
Unha eurorrexión que é periferia na Europa dos quince, pero que muda de situación coa ampliación na Europa dos vintesete no período final do primeiro decenio do século XXI, onde se prevé un cambio no sistema e número de instrumentos de financiamento, así como tamén a incidencia que vai ter a chegada de novas rexións de Europa oriental á Unión Europea, pois elas serán as primeiras destinatarias dos fondos de cohesión e das políticas de deslocalización das empresas multinacionais. Xorden novos escenarios que se definen na simplificación dos fondos europeos a dous instrumentos fundamentais: FEDER e FSE.
A
situación periférica da eurorrexión vén determinada
por un tipo de emprego que ten escasa relevancia no crecemento do Produto
Interior Bruto (PIB), que é inferior ás medias rexistradas
en España e Portugal, o que non facilita a converxencia coa Unión
Europea, que posúe unha media moi por enriba das rexistradas nos
territorios de Galiza e Norte de Portugal (ver cadro 2). E sobre todo,
o que subliñan as estatísticas europeas é a lonxanía
que existe respecto á innovación tecnolóxica, como
se pode comprobar nos índices de solicitudes de patentes. Isto é
, atopámonos nunha eurorrexión periférica con problemas
de emprego, cunha poboación vella no caso de Galiza e cunha importante
presión da poboación nova por atopar emprego no Norte de
Portugal. Son retos sociais que se visulizan no territorio e onde as cidades
aparecen como áreas de vangarda para intentar mudar esta situación.
Cómpre subliñar que no período transcorrido entre
o momento da adhesión de España e Portugal á
Comunidade Europea os índices do PIB per cápita de ambos
os dous estados achegáronse á media da U.E.; así Portugal
pasa dun índice de 58,9 no ano 1988 a 70,7 no ano 2002 e no caso
de España sobe de 74,0 ata 84,2, o que tamén sucede no caso
de Galiza e Norte de Portugal que posuían uns índices que
estaban entre 51,4 (Norte de Portugal) e 57,9 (Galiza) no ano 1988.
|
UNIÓN
EUROPEA 15
|
PORTUGAL
|
GALIZA
|
REGIAO
N. PORTUGA
|
||
Poboación
|
379.604.000
|
40.266.000
|
10.293.000
|
2.726.000
|
3.646.000
|
|
Densidade
|
117,0
|
79,8
|
112,0
|
92,6
|
171,3
|
|
Crecemento
PIB 1995-2001
|
2,5
|
3,7
|
3,5
|
2,8
|
2,6
|
|
PIB
per cápita
|
100
|
84,2
|
70,7
|
66,5
|
56,9
|
|
Sector
de emprego
|
||||||
Emprego
Prim
|
4,0
|
5,9
|
12,4
|
12,9
|
11,4
|
|
Emprego
secun
|
28,2
|
31,8
|
33,9
|
32,8
|
43,3
|
|
Emprego
terz
|
67,7
|
62,9
|
53,8
|
54,3
|
45,4
|
|
Solicitudes
patentes/habt.
|
153,6
por millón
|
24,1
por millón
|
4,7
por millón
|
5,0
por millón
|
4,3
por millón
|
|
A este respecto os Segundos Estudos Estratéxicos consideran as directrices de política territorial emanadas da proposta da Comisión Europea sobre os proxectos para o período 2007-2013. Existen neste documento tres grandes prioridades programáticas: creación de novo emprego nos espazos menos desenvolvidos (Converxencia); anticiparse aos cambios rexionais e fomentalos (Competitividade); dar pulo ao desenvolvemento harmonioso e equilibrado do territorio da Unión (Cooperación). Neste último punto existe unha referencia explícita ao papel das cidades, pois se identifica a súa función como centros de desenvolvemento económico, aínda que teñan problemas ambientais e de restruturación económica. Simultaneamente, deféndese ademais neste documento que os territorios rurais son espazos prioritarios dunha intervención que reforce a competitividade da agricultura ancorada nos xoves agricultores, que asegure a xestión dos espazos protexidos e que fomente a diversificación da actividade económica nun sentido lato, condicións indispensábeis para a construción dun sistema urbano equilibrado e sustentábel.
Obxectivos dos Segundos Estudos Estratéxicos
O cadro 3 manifesta algúns
dos obxectivos que se programaron nos primeiros e segundos estudos estratéxicos
para poder observar a transformación nas expectativas que se perseguen.
Neste senso chamamos a atención aos cambios derivados da focalización
dos intereses sobre o territorio ou ben sobre a poboación, un equilibrio
sobre o que se vertebra calquera proxecto de política administrativa
territorial.
|
|
§Mostrar
os perfís económicos terciarios das cidades do Eixo
§Caracterizar
o modelo territorial do Eixo sobre as compoñentes demográfica,
aloxamento e infraestruturas
§Avaliar
as novas dinámicas emerxentes
§Mostrar
un sistema urbano funcional nunha eurorrexión rural, tratando de
incorporar o interior ao dinamismo do litoral
|
§As
competencias administrativas, procesos sociais e organización do
territorio. A práctica da gobernanza.
§Estratexias
de cooperación entre cidades e medio rural
§Buscar
a complementariedade do desenvolvemento sustentábel local: potenciar
as boas prácticas
|
Polo mesmo, estes estudos van facer referencia explícita á creación dun marco territorial administrativo no seo da Unión Europea, antes denominada Comunidade Económica Europea, que se ampliou a doce estados no ano 1986 coa incorporación precisamente de España e Portugal. A política rexional das institucións europeas son as responsábeis directas da creación da eurorrexión e mesmo do pulo que levou a constitución oficial do Pacto Intermunicipal que coñecemos como Eixo Atlántico.
Contidos dos Segundos Estudos Estratéxicos
LIBRO I : SISTEMA URBANO E
DESENVOLVEMENTO SUSTENTÁBEL
O desenvolvemento territorial sustentábel desde os municipios do Eixo AtlánticoOs estudos do sistema urbano do Eixo Atlántico pretende responder aos novos retos de ordenamento territorial e crecemento económico e social no limiar do terceiro milenio. Tal como se referiu no conxunto dos tres libros precisamos elaborar un diagnóstico sobre os grandes dilemas do crecemento sustentábel. No capítulo Introdución, deste primeiro libro, explícase con máis precisión os seus obxectivos. O esquema metodolóxico deste libro é o que sigue:
INTRODUCIÓN:
Obxectivos
e metodoloxía
|
|
|
|
|
|
|
|
Como podemos observar na columna da esquerda aparecen os grandes conceptos que facilitarán o diagnóstico xeográfico das cidades do Eixo, mentres que na dereita contamos cos datos e instrumentos empíricos que nos permitirán facer o dito estudo.
I.- DIAGNÓSTICO XEOGRÁFICO
DO SISTEMA URBANO
CAPÍTULO
1
|
CAPÍTULO
2
|
CAPÍTULO
3
|
Desequilibro
territorial interior/ litoral. Proceso de periurbanización. Poboamento
espallado
|
Recuperación
da imaxe do centro histórico como identidade. Desequilibrio na oferta
de vivenda
|
Procura
de coherencia no planeamento en diferentes escalas
|
Resulta
posíbel crecer sen crear máis desigualdades? Que estratexias
favorecen o sistema policéntrico?
|
Resulta
factíbel xerar unha imaxe de identidade e dar resposta ás
demandas da sociedade?
|
Pódese
facer compatíbel un crecemento inmobiliario e socioeconómico
coa conservación da paisaxe?
|
A análise territorial debe saber avaliar as diferenzas entre un territorio diverso e heteroxéneo e un espazo desigual. Nun caso a diversidade é positiva, noutro caso as diferenzas son negativas, pois reproducen diferentes ritmos de crecemento económico, de uso dos recursos ecolóxicos, da organización do territorio para lles dar resposta ás necesidades humanas.
II.- MARCO XURÍDICO POLÍTICO
QUE CONDICIONA O FUNCIONAMENTO DO SISTEMA URBANO
CAPÍTULO
4
|
CAPÍTULO
5
|
O
marco xurídico estatal: autonomías, autarquías locais,
competencias e financiamento conflitivo
|
Marco
político rexional europeo: Discontinuidades no espazo atlántico:
situación periférica respecto á U.E.
|
Resulta
factíbel ampliar as competencias do Pacto Intermunicipal? Como se
pode reordernar o mapa municipal para facer fronte aos retos actuais?
|
Cal
é a estratexia que se debe pular desde o Eixo Atlántico para
rachar coa situación periférica europea?
|
O estudo do marco xurídico revela o peso da burocracia das administracións como limitador das propostas de acción das entidades locais. Igualmente a situación da eurorrexión no conxunto da U.E. mostra signos evidentes de periferia. En calquera caso o diagnótico apunta a posíbeis solucións para superar ou paliar esta situación.
III.- OS RECURSOS E TECNOLOXÍA
PARA O DESENVOLVEMENTO SUSTENTÁBEL NO EIXO ATLÁNTICO
CAPÍTULO
6
|
CAPÍTULO
7
|
CAPÍTULO
8
|
O
reto da accesibilidade aos bens económicos e sociais: a mobilidade
|
Novas
necesidades de información e recursos tecnolóxicos
|
As
respostas individuais, sociais e institucionais no uso das TIC
|
Resulta
factíbel mellorar a accesibilidade desde a organización dos
medios e non tanto das infraestruturas?
|
Como
se pode desenvolver desde o Eixo Atlántico a modernización
das tecnoloxías da información?
|
Que
tipo de medidas podemos establecer para evitar a marxinalidade e perda
de conexión coa sociedade global?
|
A formación académica, o desenvolvemento económico e tecnolóxico, a estrutura cultural dun espazo xeográfico determinan os niveis de recursos técnicos para poder crecer sen estragar os recursos. No eido da mobilidade urbana e nas tecnoloxías da información podemos avaliar o ritmo de axeitamento das infraestruturas técnicas ante as demandas sociais.
IV.- ORIENTACIÓN
PARA A TOMA DE DECISIÓNS
CAPÍTULO
9
|
CAPÍTULO
10
|
CONCLUSIÓNS
|
Modelo
de cidade sustentábel
|
Instrumentos
para a toma de decisións
|
Exemplos
de boas prácticas nalgúns concellos
|
Que
medidas favorecen o desenvolvemento sustentábel desde as cidades
cara ao sistema?
|
Que
requisitos e estratexias podemos utilizar para xerar un SIX nos concellos?
|
Cal
é o papel do Eixo Atlántico como Pacto Intermunicipal na
difusión da información axeitada?
|
Os estudos estratéxicos non representan un planeamento impositivo, restritivo de usos ou accións. Pola contra pretende orientar en propostas de actuación que favorezan a cooperación entre as cidades do Eixo. Para isto imos facer un catálogo de boas prácticas, para deste xeito difundir a información positiva entre os concellos.
COORDENACIÓN: Xosé M. SOUTO. Instituto de Estudos Vigueses. Universidade de Valencia.
Introdución: Presentación, obxectivos e metodoloxía. X.M. Souto
Capítulo 1: O dinamismo do sistema urbano e o desenvolvemento local. Raul MARQUES. (Instituto de Estudos Geográficos. Universidade de Lisboa).
Capítulo 2: A rehabilitación urbana dos centros históricos e a política de vivenda. Miguel MARTÍNEZ (Universidade da Coruña).
Capítulo 3: Ordenamento do território: planeamento existente e estratexias de desenvolvemento. Manuel CORREIA FERNÁNDES (Arquitecto. Universidade do Porto), María A. LEBOREIRO (Presidenta en Vigo do Colexio Arquitectos de Galiza en Vigo; Universidade Politécnica de Madrid)
Capítulo 4: Os poderes locais e o desenvolvemento local. Financiamento e modelo competencial. Román RODRÍGUEZ (Universidade de Santiago de Compostela) e Santiago LAGO, Víctor MONTES (Universidade de Vigo)
Capítulo 5: Eixo Atlántico e Arco Atlántico. Rui AZEVEDO e Frederico FERREIRA (CPRM do Arco Atlántico, Univ. Porto)
Capítulo 6: A accesibilidade e os desprazamentos no Eixo Atlántico. Miguel PAZOS OTÓN (Universidade de Santiago de Compostela)
Capítulo 7: Infraestruturas de soporte á sociedade do Coñecemento nos concellos da Eurorrexión Galiza – Norte de Portugal. Xoán LEICEAGA e Esteban LÓPEZ FIGUEROA (Universidade de Vigo)
Capítulo 8: Sociedade do coñecemento e novas tecnoloxías da información no Eixo Atlántico Carlos FERRÁS, F.X. Armas, C. Macía, D. Santomil ( GIS-T, IDEGA, Universidade de Santiago de Compostela)
Capítulo 9: Sistemas de información municipal y de soporte a la toma de decisiones para el planeamiento estratégico. Francesc CÀRDENAS (Barcelona Ecología)
Capítulo 10: Modelo de cidades e desenvolvemento sustentábel: ciclo do auga e enerxía. Salvador RUEDA (Barcelona Ecología)
Análise crítica dos documentos en Norte de Portugal. José A. RIO FERNANDES. Xeógrafo. Profesor Catedrático da Universidade do Porto.
ANEXOS
1: Listaxe de técnicos e políticos que colaboraron nos traballos de campo
2: Gobernanza e planeamento territorial. Ana LORENZO, Xaime SUBIELA, Jorge FENTE, Rosa MUÑIZ, Lois GARCÍA. Equipo de socioloxía Cidadanía.
3: O sistema ecolóxico na Eurorrexión. Os parques naturais. Ana CAMPILLO, Gonzalo MÉNDEZ. Universidade de Vigo.
4: A poboación na eurorrexión e no Eixo Atlántico. Abel LOSADA ÁLVAREZ. Profesor de Historia e Institucións Económicas. Universidade de Vigo
5: O planeamento e a percepción cidadá. Manuel PÉREZ RÚA. Sociólogo.
6: O marco xurídico das competencias municipais. Josefa E. SALVADOR. Xurista-letrada da Generalitat Valenciana
7: O transporte marítimo e ferroviario. Julio ALVAREZ RODRÍGUEZ. Profesor de Transportes y Ferrocarriles. Universidad Carlos III. Madrid
8: O transporte aéreo. Arturo BENITO. Profesor de Transporte Aéreo. Universidad Politécnica de Madrid.
LIBRO II: POLÍTICAS SOCIAIS E CIDADANÍA
A política social e a calidade dos equipamentos urbanos.
*Estabelecer para isto un diagnóstico xeral da situación da Eurorrexión e do sistema de cidades do Eixo no relativo ao desenvolvemento das políticas sociais urbanas e ao avance nos modelos de xestión municipal
*Derivar dos estudos de caso realizados unha diagnose relativa ás fortalezas e a aquelas boas prácticas que están a permitir melloras e avances nas situacións de partida así como tamén a elucidar as principias dificultades e atrancos, internos e externos, existentes
*Centrarse de maneira particular no estudo daqueles aspectos das políticas sociais (saúde, educación, cultura, igualdade, asociativismo-participación) que remiten ás competencias específicas dos concellos e cámaras municipais
2.- Capítulos que integran o libro segun
O libro segundo está integrado polos seguintes capítulos:
I.- As políticas culturais municipais no sistema de cidades do Eixo Atlántico. Xan M. BOUZADA FERNÁNDEZ. Universidade de Vigo.
II.- Educación e cidadanía na Euro-rexión. Ana Paula PEREIRA MARQUES. Universidade do Minho
III.- A política de igualdade de oportunidades
a) Servizos sociais para a igualdade nas cidades da Eurorrexión. Ana Paula PEREIRA MARQUES, Mª Rita MOREIRA e Carlos VEIGA VELOSO. Universidade do Minho
b) A igualdade de oportunidades na perspectiva de xénero. María do Pilar GONZÁLEZ. Universidade do Porto
IV.- O asociativismo na Eurorrexión Galiza-Norte de Portugal. Carlos VEIGA VELOSO. Universidade do Minho
V.- A saúde nas cidades do Eixo Atlántico. Isauro GÓMEZ TATO. Consellería de Sanidade. Xunta de Galiza
VI.- A xestión pública nas administracións locais de Galiza e Norte de Portugal
Enrique J. VARELA ALVAREZ. Universidade de Vigo
3.- Contidos dos capítulos
O traballo realizado por parte de cada un dos expertos responsábeis dos capítulos foi estabelecido tras a realización de varias xuntanzas de traballo, dirixidas a achegar e equilibrar os respectivos enfoques.
En función dos criterios de coordenación acordado polo equipo de investigadores estabeleceuse o criterio de que cada un dos capítulos (asumíndose unha certa variabilidade baseándose nos contidos específicos de cada deles) cóntase cos seguintes apartados:
1.- Situación do ámbito de análise e posicionamentos ao respecto por parte da Unión Europea
2.- Situación na Eurorrexión do ámbito do que se trate (cultura, educación, saúde....,) elaborada a partir de datos xerais procedentes de fontes secundarias dispoñíbeis respecto da situación.
3.- Situación do ámbito no sistema de cidades do Eixo Atlántico elaborada a partir dos datos recollidos directamente nas fontes de información primarias dos respectivos servizos municipais das diferentes cidades.
4.- Estudos de casos afondados (en catro cidades do Eixo) nos que se traten as características do servizo e/ou se recolla información estratéxica contrastada con algúns dos actores protagónicos de ámbito municipal en cada un dos ámbitos de análise.
5.- Elaboración dun cadro de puntos fortes/pontos fracos (e mesmo dun diagnóstico DAFO en caso de contar con información-base suficiente) acerca da situación no sistema de cidades do Eixo. Esta información elaborada serviría de soporte para o estabelecemento das conclusións.
LIBRO III. COMPETIVIDADE E INOVACIÓN
A innovación na perspectiva de análise
En relación co Primeiro Estudo Estratéxico do Eixo Atlântico, a análise dos niveis de innovación e competitividade das 18 cidades do Eixo e dos territorios que constitúen as súas áreas de influencia representa un factor de novidade. A innovación introducida non representa unha simple moda ou factor de conveniencia. Esta corresponde á necesidade de contribuír para unha nova visión estratéxica das prioridades que se lles colocan ás políticas públicas rexionais e locais dirixidas para un territorio máis vasto no que as 18 cidades exercen a súa influencia.
Na actualidade, con diferentes graos de internacionalización, as 18 cidades do Eixo Atlántico intégranse nun territorio meirande que cumpre aínda as características de rexións desfavorecidas, coas características coñecidas de perifericidade, de desvíos estruturais do produto per cápita respecto á media da Unión Europea e de marxinalidade funcional típicas deste tipo de territorios.
Os desafios que se colocan a estas rexións configuran unha mudanza de perspectiva no modo de acesso ao co-financiamento estrutural. Os obxectivos da cohesión económica e social se traducen, exclusivamente, en procesos de redistribución do consumo público, co-financiado por fondos públicos e comunitarios. Existe hoxe unha tendencia crecente para favorecer positivamente a capacidade endóxena desas rexións, para promover mellores condicións de emprendemento e iniciativa, asumindo riscos para xerar condicións máis favorábeis de innovación e competitividade.
O Segundo Estudo Estratéxico do Eixo Atlántico proporciona un primeiro contributo para que os temas da innovación e competitividade, empresarial e territorial, asuman un peso crecente na axenda política dos municipios integrantes, da propia asociación e na capacidade de xerar proxectos de cooperación consecuentes neste plano de análise para a Eurorrexión en proceso de estruturación.
Con esta postura, preténdese que a axenda da innovación e da competitividade non tenda a ser un exclusivo das rexións afluentes da Unión Europea. Embora perspectivada de modo distinto dos termos en que tal axenda colócase nas rexións da fronteira do desenvolvemento tecnolóxico, a aposta na innovación e na competitividade constituíu unha oportunidade para que os territorios organizados polas 18 cidades do Eixo Atlántico contribúan activamente para o proceso de construción europea e para a mellora dos indicadores estruturais que mostran o grao de cumprimento da Estratexia de Lisboa.
A innovación na metodoloxía
Do punto de vista científico, o estudo esixiu unha orientación mais vasta, resultado da colaboración de sectores relevantes da investigación económica europea, segundo a cal os temas da innovación e da competitividade empresariais non poden ser disociados da competitividade territorial e, dentro desta, do papel que as cidades poden representar neste proceso como catalizadores de recursos e ambiente favorábel á innovación
O Libro 3 estruturouse, así, arredor dunha visión sistémica da competitividade, que coloca as dinámicas das empresas de capital privado e de capital social no centro do proceso. O espazo organizacional da empresa articúlase, porén, cunha envolvente relevante en termos de factores complementares de competitividade, nos que os factores de natureza territorial asumen un papel diferenciador que non pode ser ignorado.
Os dominios da formación de capital humano e da produción de coñecemento técnico socialmente útil, a oferta localizada de servizos avanzados ás empresas nun clima de forte interacción coas dinámicas de innovación das firmas, as infra-estruturas produtivas e as externalidades a elas asociadas, os inter-faces Universidade-empresa, as institucións dedicadas á difusión do coñecemento técnico e as condicións de internacionalización das empresas puntúan nesa envolvente de factores complementares de competitividade. Non é difícil recoñecer nesta mostra de factores a presenza das cidades como catalizadoras de recursos e dinámicas territoriais favorábeis á súa emerxencia.
A principal mensaxe do Libro 3 consiste en achegar os tipos de interacción posíbel entre a dinámica de afirmación competitiva das 18 cidades do Eixo Atlántico e a creación de climas propicios á emerxencia de niveis acrecidos de innovación e competitividade empresarial no espazo da Eurorrexión. Tradicionalmente, estas materias son encaradas como espazos de intervención para as políticas públicas de matriz nacional e rexional. As políticas locais colócanse, regra xeral, fóra desas prioridades de intervención. Isoladamente consideradas e en termos de masas críticas de recursos potenciadores de estas estratexias de intervención, é comprensíbel tal afastamento.
No entanto, as cidades do Eixo Atlántico, por un lado, animan e organizan espazos máis amplos, tal como se desprende das conclusións do Libro 1. Por outro lado, nun territorio carenciado de factores de inovación como a Eurorrexión, as cidades do Eixo concentran unha masa non carente de recursos estratéxicos.
Os contributos proporcionados polo Libro 3 insírense así nunha lóxica de sensibilización das autoridades políticas municipais para que estes temas se transformen en novas prioridades da axenda política e da súa política de cooperación no plano nacional e internacional. Simultaneamente, preténdese sensibilizar os poderes públicos rexionais e nacionais para o papel activo que as políticas e os axentes urbanos poden exercer nas estratexias de innovación e competitividade.
Complementariamente, o estudo alerta para os efectos perversos que poden resultar dunha achega exclusivamente tecnolóxica dos temas da innovación e da competitividade neste tipo de territorios. A pertinencia desta alerta é positivamente corroborada pola relevancia de dous estudos realizados no guión do Libro 3. Por un lado, a achega do turismo evidencia que a innovación e competitividade pode ser colocada ao servizo de niveis elevados de aproveitamento e valorización de recursos endóxenos locais, valorizando organizacional, institucional e empresarialmente recursos e marcos patrimoniais dificilmente valorizábeis e preservábeis noutro esquema de traballo. Por outro lado, a achega do sector agro-forestal evidencia que, mesmo nun sector atravesado por unha crise estrutural profunda, as dinámicas de innovación e competitividade en curso constitúen oportunidades de captación e fixación de servizos por parte das cidades.
Organización dos estudos do Libro 3
O Libro 3 está organizado segundo un texto central que asume o papel de fío condutor e chave de lectura dos diferentes contributos técnicos, que son presentados como contributos autónomos, reflictindo a composición do equipo responsábel da súa elaboración.
A estrutura do libro é a seguinte:
Relevancia dos obxectivos e das políticas de innovación e competitividade. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Conceptos fundamentais de referencia e metodoloxía de desenvolvemento dos traballos. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Condicionantes nacionais e rexionais dos niveis de innovación e competitividade das 18 cidades do Eixo Atlántico e súas áreas de influencia. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Dinámicas empresariais e dinámicas territoriais: os retos e desafios das iniciativas privadas. Fernando GONZÁLEZ LAXE. Universidade da Coruña; Daniel BESSA. Universidade do Porto. Escola de Gestão.
As cidades do Eixo e os sistemas de innovación. José Andrés FAÍÑA, Antonio GARCÍA LORENZO, Isabel NOVO CONTI, Guillermo MANSO (Grupo Jean Monet, Universidade da Coruña). Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Factores complementarios de competitividade e innovación – servizos avanzados ás empresas e dotación de capital humano. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire
Competitividade e innovación no sector turístico – unha nova oportunidade de valorización de recursos endóxenos na economía global. Xulio PARDELLAS e Carmen PADÍN (Universidade de Vigo), Xerardo PEREIRA, António SOUSA SILVA (Universidade Tras-Os-Montes e Alto Douro)
Dinámicas de mudanza e crise no sector agro-florestal. Américo MENDES. Universidade Católica Portuguesa.Síntese de conclusións. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Perspectivas de cooperación e orientacións en termos de políticas públicas. Antonio Manuel FIGUEIREDO. Universidade do Porto. Quaternaire.
Finalmente para facilitar o debate no congreso de Ourense, así como a consulta de políticos e técnicos locais, decidiuse editar un libro resumo, que recollía as principais conclusións do estudo. O índice deste cuarto libro é o seguinte:
1.-Sistema urbano sustentábel.
Xosé M. SOUTO GONZÁLEZ
2.-Políticas sociais e culturais desde os concellos. XAN BOUZADA FERNÁNDEZ
3.-Competitividade eurorrexional e complementariedade. O turismo e a súa influencia sobre o desenvolvemento sustentábel. António FIGUEIREDO e Xulio PARDELLAS
4.-Estatísticas e cartografía para as cidades do Eixo. Gonzalo MÉNDEZ MARTÍNEZ e Esteban LÓPEZ FIGUEROA.
As conclusións do equipo redactor víronse enriquecidas polas achegas das persoas que interviron no congreso de Ourense, que contou coa presenza de máis de 300 persoas que procedían dos dezaoito municipios que forman o pacto intermunicipal do Eixo Atlántico. A principal consistiu en mostrar que as cidades do Eixo Atlántico teñen capacidade para xestionar o desenvolvemento erorrexional.
O día 30 de marzo de 2005, despois da exposición por parte de oito membros do equipo de redacción, pasouse a un amplo debate para profundizar nalgúns aspectos enunciados polos redactores dos libros incluidos nos Segundos Estudos Estratéxicos do Eixo Atlántico.
En primeiro lugar, as conclusións fan referencia ás desigualdades entre o interior e o litoral. Indicouse desde os asistentes que as diferenzas aumentaron nos últimos dez anos a pesar de que os fondos europeos tiñan como obxectivos procurar a converxencia entre as zonas desfavorecidas e despoboadas do interior e as máis poboadas da costa. Igualmente, nalgúns municipios (como Viana do Castelo) do litoral obsérvanse diferenzas internas, que aumentan co tempo. Isto debe paliarse no caso do Eixo Atlántico con medidas de fomento de emprego e mellora da mobilidade da poboación do interior. Un caso relevante sería o fortalecemento do eixo Ferrol-Lugo-Monforte, para conectar o porto exterior ferrolán co porto seco da Terra de Lemos. Outro exemplo sería a potenciación de Bragança como capital das terras do de Tras-os-Montes.
Unha segunda conclusión salienta que as cidades do Eixo Atlántico poden xerar un desenvolvemento eurorrexional a través de catro estratexias complementarias: a) cooperación intermunicipal, b) integración política supralocal (mancomunidades), c) integración territorial (directrices territoriais comarcais e áreas funcionais metropolitanas), e d) participación sustentábel da sociedade co territorio (participación cidadá no planeamento). Insistiuse que unha expansión urbana con construción masiva de vivendas non é sustentábel, pois non da resposta á demanda de fogar para as familias novas e estraga unha gran cantidade de terreo para uso residencial non produtivo, pois máis de 20% das vivendas están baleiras.
Asemade, a participación cidadá suscitou un apaixonado debate entre os asistentes e os membros do equipo redactor. Repetiuse a idea de que a participación non impugna o sistema de partidos e democracia institucional, senón que aspira por medio dunha metodoloxía rigorosa a crear unha administración aberta ás expectativas e inquedanzas das e dos cidadáns. Isto xerou un comentario específico sobre as percepcións que teñen os veciños sobre o territorio de seu; ou sexa, sobre a identidade territorial. Neste senso falouse de evitar considerar o espazo rural como un museo etonolóxico, senón que debe ser considerado como un medio que ten dereito ao seu propio desenvolvemento. Por esta banda, ofrecéronse os exemplos do desenvolvemento dos concellos de Santa Comba Dão (distrito de Viseu), as aldeas de Mós e Figueiró en Fafe e Agra en Vieira do Minho.
Outro asunto que suscitou o interese dos asistentes foi a relación entre mobilidade e infraestruturas. Sinalouse que a mobilidade é previa ao deseño das infraestruturas, pois o que se observa é unha potenciación do tráfico rodoviario privado que non é sustentábel e contradí as directrices da Unión Europea sobre a promoción do transporte público. Neste aspecto o concepto fundamental que se desenvolveu foi o de intermodalidade, ou sexa a conexión do tráfico ferroviario, rodoviario, marítimo e aeroportuario nun único sistema de mobilidade. Isto ten implicacións prácticas: a) combinar nunca mesma estación o ferrocarril e o autobús, coordinando horarios; b)chegando o ferrocarril até os portos para favorecer o tráfico de mercadorías; c)conectando os aeroportos coas cidades a través de transporte público. Insistiuse que o plano e mobilidade debe formar parte da documentación dos planos xerais, pois estes sobrevaloran as infraestruturas sobre a mobilidade, que é diferente para cada espazo e grupos de idades.
Unha quinta conclusión salienta as novas tecnoloxías, pois supoñen un novo reto para as competencias municipais. O enorme retraso da eurorrexión respecto a Europa no uso das TIC (Tecnoloxía, Información e Comunicación) invita os concellos a adoptar medidas, como as que xa están en marcha co proxecto Wifi en Bragança ou a utilización gratuíta de inernet no caso do Porto. O concepto clave que se manexou foi a denominada fenda dixital, é dicir, a separación entre as persoas que non teñen acceso á sociedade da información e os que gozan das novas tecnoloxías.
Achegouse o aumento de compentencias dos concellos para facer fronte ás demandas da poboación, o cal implica un estudo e cambio dos programas de financiamento municipal. Subliñouse que os concellos de Galiza-Norte Portugal están a soportar unha serie de peticións dos veciños que supoñen entre o 15 e o 30% de déficit municipal para actividades que non son exclusivas dos concellos, pero aos que se lle ofrece resposta desde instancias municipais. Outro problema de financiamento municipal estriba na diferenza de fiscalidade entre os concellos limítrofes a unha gran cidade e o centro das áreas urbanas, porque neste caso teñen que soportar unha serie de servizos para unha poboación que vive en concellos periféricos
Por último, e como sétima conclusión, para o futuro existe unha coincidencia en apuntar a necesidade de vincular os proxectos do Eixo Atlántico coas directrices da administración autónomica e rexional e coas políticas de cada municipio. En concreto, falouse da necesidade de crear un Observatorio Estatístico e de análise supralocal que estivera relacionado co Sistema de Información Xeográfica que se debería implantar en cada concello. Insistiuse nas características do SIX: xestión, consulta e información integral do territorio.
O certo é que os Segundos Estudos Estratéxicos definiron un proxecto político de ordenamento territorial que terá un maior ou menor éxito en relación directa coa súa aplicación por parte das autoridades autonómicas e rexionais patrocinadoras do evento (Xunta de Galicia e Comissão de Coordinação e Desenvolvemento Regional do Norte de Portugal), así como tamén do seu desenvolvemento desde os poderes locais. En suma vai depender da capacidade da construcción dunha nova xeira de política eurorrexional, que aínda parece lonxe das expectativas do poder político e das arelas sociais. Un camiño que actualmente se xestiona a través de actividades, como os xogos do Eixo que reuniu a máis de 1.500 adolescentes no mes de xullo de 2005 en Compostela, ou a través de publicacións, como as que se indican a continuación.
Bibliografía Básica
SOUTO GONZÁLEZ, Xosé M. ( coord.) Xeografía do Eixo Atlántico, Vigo, Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular, 1999.
SOUTO GONZÁLEZ, Xosé M. ( coord.) A Historia no Eixo Atlántico, Vigo, Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular, 1999.
SOUTO GONZÁLEZ, Xosé M. ( coord.) Planeamento estratéxico e mercadotecnia territorial, Vigo, Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular, 2001
SOUTO GONZÁLEZ, Xosé M. e MARQUES, Raul Jorge ( coord.) Participación cidadá e desenvolvemento local no no Eixo Atlántico: Monforte e Chaves, Vigo, Eixo Atlántico do Noroeste Peninsular, 2003
Notas
2 Os documentos fundacionais son os que se recollen na acta do Eixo Atlántico de Porto do 1 de abril de 1992.
3 Unha síntese destas relacións foi referida no meu artigo: “El camino portugués y el Eje Atlántico”, TORRES LUNA, MªP., PÉREZ ALBERTI,A. e LOIS GONZÁLEZ, R. Los caminos de Santiago y el Territorio. Congreso Internacional de Geografía, Santiago de Compostela, Xunta de Galiza, 1994, pp. 725-753.
4 Acta da Primeira Asamblea do Eixo Atlántico celebrada en Ourense o vinte de nomembro de 1992.
5 MARQUES, Raul. A organización política do territorio, en SOUTO GONZÁLEZ, X.M. (coordinación). A Historia no Eixo Atlántico, Vigo: Eixo Atlántico do Noroeste peninsular, 1999, páxinas 199-272, onde se recollen os resultados de 334 inquéritos realizados nas cidades do Eixo.
6Ourense, Lugo, Pontevedra, A Coruña, Santiago de Compostela, Ferrol, Vigo, Porto, Viana do Castelo, Vila Real, Chaves, Braga e Bragança.
7O día 24 de xaneiro de 1997 incorpóranse outros cinco municipios: Guimarães, Monforte de Lemos, Peso da Régua, Vila Nova de Gaia e Vilagarcia de Arousa.
8 O acordo asinado en Santiago estipula na primeira cláusula que o Eixo Atlántico formará parte da Comunidade de Traballo como membro de pleno dereito, mediante a súa participación nunha Comisión específica.
9Assinado en O Porriño, o 28 de Outubro de 2002, no ámbito da Iniciativa Comunitaria INTERREG IIIA.
10Para lograr este obxectivo o protocolo prevé a creación dun Laboratorio de Impacto asociado ao CTAG; a creación dun Centro de Enxeñeria e Desenvolvemento de Producto (CEDP); a promoción das capacidades tecnolóxicas, organizacionais e humanas das empresas do sector automóvel; a promoción de plataformas conxuntas de formación de recursos humanos; o desenvolvemento e cooperación de ferramentas de e-business entre o Norte de Portugal – Galiza.
11 Esta candidatura foi promovida pola asociación Ponte nas ondas! e apoiada polo goberno de Portugal e España. O acto de presentación ante a UNESCO celebrouse o día 18 de outubro de 2004 en París.
12
Os días 30 e 31 de marzo presentáronse no Auditorio
de Ourense os Segundo Estudos Estratéxicos. Ademais de concelleiros
e alcaldes das 18 cidades do Eixo e autoridades políticas de Galiza
e Norte de Portugal tamén asistiron representantes dos gobernos
estatais de España e Portugal e do goberno da Unión Europea.
Dado o carácter público do Congreso tamén asistiron
perto de 200 persoas das universidades, sindicatos e organizacións
sociais e culturais.
© Copyright: Xosé Manuel Souto González, 2005
Ficha bibliográfica